A actividade “Tecnomáticas - Operación Leituga” para 1ºESO é un proxecto interdisciplinar de 1 trimestre de duración no que se integran as materias de Matemáticas e Tecnoloxía e Dixitalización.

A finalidade da tarefa é plantar leitugas e sacar estatísticas e gráficas do seu crecemento, para iso, tense que deseñar, construír e programar un semilleiro automatizado cun sensor de humidade e un servomecanismo que indica visualmente cando a terra está seca, integrando para isto contidos de tratamento de datos, estatística, representación gráfica, deseño 3D, programación e montaxe de circuítos. A tarefa comeza cunha investigación sobre as condicións óptimas de cultivo, continúa coa recollida de datos reais e remata coa creación dun prototipo funcional.

• CICLO: 1C ESO
• NIVEL: 1ºESO
• ÁREAS: Matemáticas e Tecnoloxía
• MATERIA: Matemáticas e Tecnoloxía e Dixitalización (interdisciplinar)

⚙️ DINÁMICA DA ACTIVIDADE

A actividade desenvólvese mediante unha dinámica por retos encadeados, traballo cooperativo e aprendizaxe baseada en proxectos. O alumnado traballa en equipos forzados de 3 membros, con roles rotatorios e cor identificativa. Os retos están axustados á súa Zona de Desenvolvemento Próxima (ZDP), promovendo a autonomía e a reflexión crítica.

Cada equipo deseña un modelo de semilleiro en Tinkercad, imprimíndoo en 3D. Posteriormente intégrase un sensor de humidade e programan unha micro:bit que activa un servo con forma de bandeiriña cando o solo está seco. Paralelamente, o alumnado rexistra os datos recollidos e realiza representacións gráficas coas que traballa na aula de matemáticas a estatística do crecemento.

A aula convértese nun espazo de experimentación onde se combinan explicacións curtas, videotitoriais, resolución de retos, uso de ferramentas dixitais e traballo manipulativo. Empregamos TIC como Plickers, Excel, Tinkercad, Makecode e Teams para o seguimento e difusión dos avances.

O sistema de puntuación positiva con actualización por sesión motiva e visibiliza o progreso, e recóllense micro-retos de estatística e control de calidade, que reforzan o rigor e a análise dos datos. Os equipos poden observar o traballo dos demais e compartir solucións, promovendo unha cultura de colaboración aberta e aprendizaxe compartida.

DESEÑO DA ACTIVIDADE

A actividade deseñouse seguindo os principios metodolóxicos de:

• DUA e Intelixencias Múltiples: múltiples formas de representación (plano, gráfico, dixital), expresión (manual, verbal, programación) e implicación (cooperación, creatividade, reto técnico).
• Aulas de pensar (Liljedahl): equipos pequenos, retos sen explicación directa, pensamento visible, mobilidade libre, avaliación do proceso e da estratexia.
• ABP (Aprendizaxe baseada en proxectos): produto final funcional (semilleiro automatizado), documentación completa, avaliación auténtica e conexión co contexto real (cultivo sostible e automatización).

🌱 Contexto: Operación Leituga

O proxecto está contextualizado nunha situación real de agricultura sostible. A través da creación dun semilleiro automatizado, o alumnado conecta co ODS 3 (saúde e benestar), ODS 8 (traballo digno e crecemento económico) e ODS 9 (industria, innovación e infraestrutura).

🧠 Aulas de pensar

Esta actividade adopta os principios da aula de pensamento eficaz, un modelo desenvolvido para activar o pensamento matemático e mellorar a implicación do alumnado:

• Formación de grupos pequenos de 3 persoas por sesión. No noso caso forzados para potenciar o ZDP.
• Retos secuenciados na súa zona de desenvolvemento próximo (ZDP), deseñados para ser abordables sen instrución directa.
• Uso de pizarras brancas, que permiten a visibilización do pensamento e a discusión colectiva. No noso caso horizontais polo de agora.
• A avaliación céntrase no proceso, nas estratexias e no razoamento, non só no resultado final.
• Os equipos poden moverse libremente pola aula, o que permite interaccións ricas e aprendizaxe entre iguais.
• O profesorado actúa como guía que observa, formula preguntas abertas e promove reflexión, máis que como transmisor directo.

Teoría das Intelixencias Múltiples (Howard Gardner)

Intelixencia	Activación nesta tarefa

Visual-espacial

Deseño 3D, interpretación de planos e gráficos.

Lóxico-matemática

Rexistro e análise de datos, representación gráfica.

Corporal-cinestésica

Montaxe de circuítos e manipulación de compoñentes.

Interpersonal

Traballo cooperativo, roles definidos e axuda entre iguais.

Intrapersonal

Autoavaliación e mellora do propio proceso.

Lingüística

Elaboración de informes, explicación de procedementos.

Musical

Emprégase música jazz para regulación do volume na aula.

Naturalista

Observación do crecemento e control ambiental.

🎯 Deseño Universal para a Aprendizaxe (DUA)

Múltiples formas de representación:

• Visual: planos e deseños en Tinkercad, gráficas de datos e esquemas de montaxe.
• Lingüística e simbólica: explicacións orais do funcionamento do semilleiro, informes técnicos e rexistros de datos.
• Dixital: programación da micro:bit en Makecode, deseño 3D, gráficos en Excel e documentación en Teams.

Múltiples formas de acción e expresión:

• Representación técnica: deseño de pezas, esquemas eléctricos e diagramas de fluxo.
• Creación plástica e dixital: construción de prototipos, impresión 3D e programación visual por bloques.
• Redacción e exposición oral do proceso: presentación do funcionamento do semilleiro automatizado e reflexión sobre melloras.

Múltiples formas de implicación:

• Traballo cooperativo con roles: deseñador/a, montador/a e programador/a, rotatorios por sesión.
• Sistema de puntos motivador e sen penalizacións: baseado na superación de retos técnicos e creativos.
• Posibilidade de movemento e toma de decisións na aula: liberdade para explorar, compartir solucións e adaptar o deseño ao seu criterio.
• Elección funcional e estética no deseño do semilleiro: formas, cores, nome do prototipo e decoración libre.

🎨 Aprendizaxe baseada en proxectos (ABP)

O proxecto está estruturado como un proxecto ABP real, cunha situación inicial clara, produto final, traballo prolongado e avaliación auténtica:

• Produto final: Semilleiro funcional automatizado cun sistema de aviso.
• Proceso completo: Investigación → deseño → construción → programación → análise de datos → mellora do prototipo.
• Avaliación auténtica: mediante rúbricas, observación directa, informes de seguimento e presentación final.
• Exposición final: mostra do prototipo e explicación do funcionamento diante do grupo-clase.

🌍 Importancia de traballar os ODS na aula

Integrar os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible (ODS) no contexto educativo é unha estratexia fundamental para conectar o currículo co mundo real e desenvolver no alumnado unha conciencia crítica, responsable e comprometida co futuro do planeta.

🧩 Curricular e contextualizado

• O proxecto conecta cos ODS 3 (Saúde e benestar), ODS 8 (Traballo digno e crecemento económico) e ODS 9 (Industria, innovación e infraestrutura).
• A contextualización real dunha tarefa (automatización dun semilleiro sostible) permite traballar competencias técnicas e científicas integradas coa ética do coidado, o respecto ambiental e o emprendemento responsable.
• A inclusión dos ODS responde aos principios da LOMLOE: aprendizaxe significativa, conexión co contorno, fomento da cidadanía activa e perspectiva de sostibilidade.

🧠 Competencial e interdisciplinar

• Traballar cos ODS permite conectar Matemáticas, Tecnoloxía e valores cidadáns nun proxecto significativo e interdisciplinar.
• O alumnado non só aprende a calcular ou programar: comprende por que e para que se fan esas accións, e como repercuten no benestar común.
• Foméntase así a reflexión crítica, o pensamento sistémico e a capacidade de propoñer solucións concretas a problemas globais.

🌱 Cidadanía activa e compromiso real

• A través da experimentación e creación de solucións reais, o alumnado comprende que pode transformar o seu contorno inmediato e actuar como axente de cambio.
• Isto contribúe á formación dunha identidade ética e cívica, clave para a educación do século XXI.

⚙️ Aprendizaxe con propósito

• Incorporar os ODS dota ao traballo escolar dun sentido e propósito real, incrementando a motivación intrínseca.
• A educación convértese nunha ferramenta para comprender o mundo e actuar sobre el de forma informada e empática.

CONCRECIÓNS CURRICULARES

CONCRECIÓN CURRICULAR 1º MATEMÁTICAS

🔹 Criterios de Avaliación (CA) avaliados por proba escrita:

• CA5.1: Investigar e comprobar conxecturas sinxelas analizando patróns, propiedades e relacións.
• CA5.2: Recoñecer patróns, organizar datos e descompoñer un problema en partes máis simples facilitando a súa interpretación.
• CA5.3: Modelizar situacións e resolver problemas interpretando e modificando algoritmos.
• CA5.4: Recoñecer situacións susceptibles de ser formuladas e resoltas mediante ferramentas e estratexias matemáticas.
• CA5.5: Identificar conexións coherentes entre as matemáticas e outras materias.

🔹 Criterios avaliados mediante observación directa e rúbrica:

• CA5.6: Representar conceptos, procedementos e resultados usando diferentes ferramentas.
• CA5.7: Comunicar información utilizando a linguaxe matemática apropiada.
• CA5.8: Empregar con precisión e rigor a linguaxe matemática na vida cotiá.
• CA6.1: Recoñecer a achega das matemáticas ao progreso da humanidade e á superación dos retos sociais actuais.
• CA6.2: Xestionar emocións e desenvolver autoconcepto matemático positivo.
• CA6.3: Mostrar actitude positiva e perseverante aceptando crítica razoada.
• CA6.4: Colaborar activamente no traballo en equipo respectando diferentes opinións e tomando decisións informadas.
• CA6.5: Participar na repartición de tarefas achegando valor e favorecendo a inclusión.

🧠 Contidos específicos traballados:

• Organización e análise de datos.
• Concepto de poboación, mostra e individuo. Variables cualitativas e cuantitativas.
• Recollida, organización e tratamento de datos de variables unidimensionais. Frecuencias.
• Análise e interpretación de táboas e gráficos estatísticos de variables cualitativas e cuantitativas en contextos da vida real.
• Elaboración das representacións gráficas máis adecuadas a cada caso para visualizar como se distribúen os datos, interpretalos e obter conclusións razoadas. Uso de procedementos manuais e tecnolóxicos (calculadora, folla de cálculo, programas informáticos).
• Medidas de centralización: interpretación e cálculo.
• Uso da calculadora e outras ferramentas tecnolóxicas para o cálculo analítico das medidas de centralización, así como a súa interpretación en situacións da vida real.
• Crenzas, actitudes e emocións.
• Fomento da curiosidade, da iniciativa, da perseveranza e da resiliencia cara á aprendizaxe das matemáticas.
• Recoñecemento das emocións que interveñen na aprendizaxe, como a autoconciencia e a autorregulación.
• Desenvolvemento da flexibilidade cognitiva para aceptar un cambio de estratexia cando sexa necesario e transformar o erro nunha oportunidade de aprendizaxe.
• Traballo en equipo e toma de decisións.
• Técnicas cooperativas para optimizar o traballo en equipo e compartir e construír coñecemento matemático.
• Condutas empáticas e estratexias de xestión de conflitos.
• Inclusión, respecto e diversidade.
• Promoción de actitudes inclusivas e aceptación da diversidade presente na aula e na sociedade.
• Recoñecemento da contribución das matemáticas ao desenvolvemento dos distintos ámbitos do coñecemento humano desde unha perspectiva de xénero.

CONCRECIÓN CURRICULAR 1º TeDi

🔹 Criterios de Avaliación avaliados por Proba Escrita (PE):

• CA1.3 – Recoñecer a influencia da actividade tecnolóxica na sociedade e na sostibilidade ambiental identificando as súas achegas e repercusións e valorando a súa importancia para o desenvolvemento sostible.
• CA1.4 – Identificar as achegas das tecnoloxías emerxentes ao benestar, á igualdade social e á diminución do impacto ambiental, facendo un uso responsable e ético destas.
• CA5.2 – Facer un uso eficiente e seguro dos dispositivos dixitais de uso cotián na resolución de problemas sinxelos coñecendo os riscos e adoptando medidas de seguridade para a protección de datos e equipos.
• CA5.5 – Adoptar medidas preventivas para a protección dos dispositivos, dos datos e da saúde persoal, identificando problemas e riscos relacionados co uso da tecnoloxía e facendo unha análise ética e crítica.
• CA4.1 – Describir, interpretar e deseñar solucións a problemas informáticos a través de algoritmos e diagramas de fluxo, aplicando os elementos e as técnicas de programación de maneira creativa.

🔹 Criterios de Avaliación avaliados mediante observación directa e rúbrica (TI):

• CA1.1 – Definir problemas ou necesidades expostas, buscando e contrastando información procedente de diferentes fontes de maneira crítica e segura e avaliando a súa fiabilidade e pertinencia.
• CA1.2 – Comprender e examinar obxectos tecnolóxicos sinxelos de uso habitual a través da análise de obxectos e sistemas, empregando o método científico e utilizando ferramentas de simulación na construción de coñecemento.
• CA5.1 – Representar e comunicar o proceso de creación dun produto desde o seu deseño ata a súa difusión, elaborando documentación técnica e gráfica coa axuda de ferramentas dixitais, empregando os formatos e o vocabulario técnico axeitados, de maneira colaborativa, tanto presencialmente como en remoto.
• CA5.3 – Crear contidos e elaborar materiais configurando correctamente as ferramentas dixitais habituais da contorna de aprendizaxe, axustándoas ás súas necesidades e respectando os dereitos de autor e a etiqueta dixital.
• CA5.4 – Organizar a información de maneira estruturada aplicando técnicas de almacenamento seguro.
• CA2.3 – Fabricar obxectos ou modelos sinxelos empregando ferramentas e/ou máquinas manuais axeitadas e respectando as normas de seguridade e saúde.
• CA2.4 – Deseñar e construír, mediante ferramentas de fabricación dixital, obxectos e modelos sinxelos, respectando as normas de seguridade e saúde.
• CA3.1 – Deseñar e fabricar máquinas e sistemas empregando estruturas, mecanismos e circuítos eléctricos sinxelos que cumpran unha función determinada dentro do sistema, resolvendo os problemas propostos.
• CA3.2 – Montar sistemas de control e/ou robots sinxelos mediante a incorporación dos elementos necesarios para a resolución dos problemas propostos.
• CA4.2 – Programar aplicacións sinxelas empregando os elementos de programación de maneira apropiada e aplicando ferramentas de edición.
• CA4.3 – Automatizar procesos, máquinas e obxectos sinxelos, mediante a análise e a programación de robots e sistemas de control.

🧠 Contidos traballados no proxecto:

• Estratexias, técnicas e marcos de resolución de problemas en diferentes contextos e as súas fases.
• Estratexias de procura crítica de información.
• Análise de produtos e sistemas tecnolóxicos sinxelos.
• Emprendemento, resiliencia, perseveranza e creatividade para abordar problemas desde unha perspectiva interdisciplinaria.
• Desenvolvemento tecnolóxico: creatividade, innovación, investigación, obsolescencia e impacto social e ambiental.
• Ética e aplicacións das tecnoloxías emerxentes.
• Tecnoloxía sostible. Valoración crítica da contribución da tecnoloxía á consecución dos Obxectivos de Desenvolvemento Sostible.
• Técnicas de representación gráfica para deseño de pezas utilizadas nos proxectos.
• Iniciación ao deseño 3D.
• Uso de materiais tecnolóxicos para a fabricación de obxectos ou modelos nun proxecto tecnolóxico e o seu impacto ambiental.
• Uso e manipulación de ferramentas básicas.
• Respecto das normas de seguridade e hixiene.
• Introdución á fabricación dixital.
• Estruturas para a construción de modelos.
• Identificación de sistemas mecánicos básicos de transmisión e transformación do movemento.
• Electricidade básica para a montaxe de circuítos físicos ou simulados.
• Deseño de sistemas que incorporen estruturas, mecanismos e circuítos eléctricos sinxelos para a resolución de problemas técnicos.
• Compoñentes básicos e funcionamento dun sistema de control ou robot sinxelo.
• Montaxe de sistemas de control ou robots sinxelos.
• Algorítmica e diagramas de fluxo.
• Aplicacións informáticas sinxelas para ordenador.
• Sistemas de control programado: uso de simuladores e programación sinxela de dispositivos.
• Fundamentos da robótica: control programado de robots sinxelos.
• Autoconfianza e iniciativa: o erro, a reavaliación e a depuración de erros como parte do proceso de aprendizaxe.
• Vocabulario técnico apropiado.
• Habilidades básicas de comunicación interpersoal.
• Ferramentas dixitais para a elaboración de documentación técnica.
• Dispositivos dixitais: hardware, software, resolución de problemas.
• Plataformas de aprendizaxe.
• Ferramentas de edición e creación de contidos.
• Propiedade intelectual e etiqueta dixital.
• Técnicas de organización e almacenamento seguro da información.
• Seguridade na rede: riscos, ameazas e ataques.
• Benestar dixital: protección de datos e saúde dixital.